گزارش علمی کتاب: غـار هجــرت؛ واکاوی تطبیقی آیه‌ی غار و گزارش‌های تاریخی

انتشارات : تهران ـ تک ـ 1404

تعداد صفحات: 176 صفحه، قطع وزیری

تعداد فصول: 3 فصل

کتاب «غار هجرت؛ واکاوی تطبیقی آیه‌ی غار و گزارش‌های تاریخی»، تقریری از سلسله مباحث علامه شیخ محمدرضا جعفری رحمه الله علیه درباره «هجرت نبوی» است، که به همّت حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی روحانی‌ در بنیاد فرهنگ جعفری تدریس و تبیین شده، و سپس توسط آقای جعفر فاطمی‌نیا در دفتر حفظ تدوین و نشر آثار تحقیق و تنظیم و در قالب یک مجلد علمی-پژوهشی در دسترس مخاطبان قرار گرفته است.

محور کتاب، بازخوانی انتقادی روایت‌های تاریخی هجرت و سنجش آن‌ها با دلالت‌های قرآنیِ آیه‌ی غار است؛ رویکردی که ضمن نقد ناهمخوانی‌ها و تناقض‌های روایات مشهور، معیاریت قرآن را به‌مثابه منبع اصیل تاریخ اسلام برجسته می‌کند.

ساختار و محتوای اثر

• فصل اول: منابع و مبانی تاریخ اسلام
  تبیین چیستی تاریخ اسلام، معرفی منابع و آسیب‌شناسی گزارش‌های تاریخی، و تکیه بر «قرآن به‌عنوان منبع معتبر و معیار»؛ همچنین اشاره به روش علامه جعفری در بررسی تاریخ.

• فصل دوم: هجرت در تاریخ
  بازنویسی و تحلیل تفصیلی گزارش‌های هجرت رسول خدا، همراه با نقد ناسازگاری‌های روایی در موضوعاتی چون چگونگی خروج از منزل، زمان همراهی ابوبکر، علت درنگ مشرکان و افشای طرح قتل.

• فصل سوم: هجرت در قرآن
  واکاوی آیه‌ی غار و استدلال‌های اهل‌سنت و نقد آن؛ بررسی الفاظ و ترکیب‌های کلیدی مانند «ثانی اثنین»، تفاوت «حزن» و «خوف»، تفسیر «لا تحزن إنّ الله معنا»، مرجع ضمیرها، و مفهوم «وَأَیَّدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْهَا». در این فصل، شواهد قرآنیِ اخراج پیامبر (از جمله آیات انفال/30، اسراء/76، توبه/13، محمد/13 و ممتحنه/1) در کنار قرائن تاریخی جمع‌بندی می‌شود.

 امتیاز این کتاب «ترکیب روش‌مند مطالعات قرآنی و نقد تاریخی» است؛ بدین معنا که روایت‌ها نه بر اساس شهرت، بلکه بر پایه‌ی سنجش نحوی-تفسیری و معیار قرآنی ارزیابی می‌شوند و نتیجه‌ی نهایی، بازخوانی مستندتر از حادثه‌ی هجرت است.

این کتاب برای پژوهشگران تاریخ اسلام، طلاب و علاقه‌مندان مطالعات قرآنی که به دنبال داوری روشمند میان روایت‌های تاریخی و نصّ قرآن‌اند، منبعی فشرده، مستدل و روزآمد به‌شمار می‌آید.